Έλληνας: μύθος ή πραγματικότητα;

 ....του Δημήτρη Θεοχάρη

    Η ανάγκη του αυτοπροσδιορισμού και της ομαδοποιημένης κοινωνικής ένταξης αποτελεί μία διαρκή , πηγαία και έμφυτη με το άτομο δραστηριότητα που καλύπτεται από τους κανόνες της ιστορικότητας και της σχετικότητας. Ουσιαστικά, πρόκειται για την πρωταρχική και θεμελιώδη ανάγκη της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης να οριστεί και να αναγνωριστεί από το κοινωνικό σύνολο, με στοιχεία και χαρακτηριστικά διαφορετικά από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Το άτομο υποχρεώνεται στην ψευδαίσθηση του κοινωνικού στερεοτύπου να αποκτά τέτοια χαρακτηριστικά που να τον διαφοροποιούν ή να τον εξομοιώνουν με τη μάζα εντάσσοντάς τον και στις δύο περιπτώσεις σε ένα σύνολο .Το γεγονός αυτό αποκρυσταλλώνεται στο σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας με αποτέλεσμα να εξελίσσεται διαρκώς, με την καθοριστική πια βοήθεια της πληροφόρησης και της τεχνολογίας.

Μία από τις βασικότερες εκφάνσεις του και κυρίως απόρροια των φιλελεύθερων επαναστάσεων της Γαλλίας και της Αμερικής καθώς και των σχεδόν ομόχρονων απελευθερωτικών αγώνων, είναι η έννοια του έθνους και πολύ περισσότερο αυτή του κράτους-έθνους.Την εποχή αυτή ιδρύονται και αναγεννιόνται έθνη στο πλαίσιο της επαναστατικής δράσης της αστικής τάξης με στόχο την αποδυνάμωση του φεουδαρχικού ιστού και την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος με δημοκρατικά ιδεώδη. Όλη αυτή η κοινωνική αναμόχλευση είχε στην πραγματικότητα έναν και μόνο στόχο, την οικονομική ανέλιξη της περιθωριοποιημένης ως τότε αστικής τάξης. Φυσικά, για να συσπειρωθεί η μάζα απαιτείται ένα είδος ομοιογένειας, που βρήκε τότε στέγη στο μύθο του αυθύπαρκτου έθνους και της κοινής καταγωγής .Ωστόσο, κάθε τέτοια περίπτωση παρουσιάζει ξεχωριστό ιστορικό και πολιτικό νόημα. Η αμερικανική επανάσταση είχε αυστηρά οικονομικά κίνητρα και η έννοια του έθνους δομήθηκε παράλληλα με αυτήν. Αντίθετα, η ελληνικοί απελευθερωτικοί αγώνες είχαν περισσότερο πατριωτικό χαρακτήρα και η έννοια του έθνους προϋπήρχε .Όμως και οι δύο στηρίχτηκαν στην ιδέα της φυλής ή τουλάχιστον οδήγησαν σε αυτήν .Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι ο φιλελευθερισμός από δημοκρατικό ιδεώδες και κοινωνική ανάγκη κατέληξε βάση του φυλετικού ρατσισμού και τροχοπέδη της κοινωνικής εξέλιξης.

Ο ελληνικός χώρος δε μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος από τα ρεύματα της εποχής όπως αποδεικνύεται και από τις μεταγενέστερες αντιβασιλικές δραστηριότητες. Παρουσιάζει όμως μία ιδιαιτερότητα σχετικά με την έννοια του έθνους. Η Ελλάδα διαθέτει μια μακρόχρονη και σχετικά ομοιογενή ιστορική πορεία που πιθανότατα να δικαιολογούν φαινομενικά και μία φυλετική συγγένεια προγόνων και συγχρόνων. Νομοτελειακά, ωστόσο, ο χρόνος επισύρει και την αλλοίωση. Ένας μάλιστα από τους κορυφαίους Έλληνες ιστορικούς ο Κ. Παπαρρηγόπουλος υποστήριξε κάποτε πως αυθύπαρκτο ελληνικό γένος δεν υπήρξε ούτε κατά τους αρχαίους χρόνους, επομένως δεν υπάρχουν ούτε καν στοιχεία για να ευσταθεί η αλλοίωση. Αμφισβητώντας λοιπόν την ελληνική ‘’καθαρότητα’’ φαίνεται ότι ο μύθος ή η ψυχολογική επιθυμία των Ελλήνων καταρρέει από τη βάση της. Άλλωστε ο ελληνικός χώρος αποτελούσε ανέκαθεν σταυροδρόμι συνάντησης πολιτισμών αλλά και σημείο εδαφικών διεκδικήσεων. Μία γρήγορη αναδρομή στην ελληνική ιστορία μας δίνει να καταλάβουμε τις πιθανότητες τωρινής ύπαρξης ενός ελληνικού γένους. Πέρσες, Ρωμαίοι, Σλάβοι ,βαρβαρικά φύλα, Τούρκοι, Γερμανοί, Ιταλοί, Εβραίοι και τώρα πια η παγκοσμιοποίηση και τα ανοιχτά σύνορα συνηγορούν στην ανυπαρξία του ελληνικού γένους. Είναι άτοπο και άκυρο λοιπόν να νομίζει κάποιος ότι είναι απόγονος των αρχαίων Ελλήνων. Έλληνας στο πλαίσιο του γένους δεν υπάρχει και αν υπάρχει δε θα το μάθει ποτέ.

Το ζήτημα που γεννάται τώρα είναι τι μας ενώνει πραγματικά και αν η διαίρεση των λαών έχει ουσιαστικό λόγο ύπαρξης. Η αλήθεια είναι ότι η έννοια του Έλληνα είναι συγκεχυμένη και απροσδιόριστη .Μία ακροθιγή προσέγγιση του ζητήματος θα υποστήριζε πως υπάρχει ένα σύνολο πολιτιστικών και ιστορικών χαρακτηριστικών που τη στοιχειοθετούν .Η καταγωγή δεν μπορεί να αποτελεί σημείο αναφοράς όπως και η γλώσσα, αφού αυτή ομιλείται και από αλλοδαπούς. Η θρησκεία αποτελεί πάντα ένα ενοποιητικό στοιχείο, ωστόσο, δεν είναι όλοι οι Έλληνες χριστιανοί ορθόδοξοι. Η γνώση της ιστορίας όπως αποδείχνεται εξυπηρετείται περισσότερο από αλλοδαπούς πανεπιστημιακούς παρά από Έλληνες. Η παιδεία όπως και ο πολιτισμός τέλος, είναι κάτι γενικόλογο και πολυπρόσωπο που δεν μπορεί αναδειχθεί σε κριτήριο ομαδοποίησης στα πλαίσια της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης.

Το τέλμα του ζητήματος υπερπηδείται από δύο παράλληλες κοινωνικές τάσεις. Η πρώτη είναι η ανάγκη του μύθου όπου στο βωμό ενός πατριωτικού σκοπού ζωής το άτομο αποδέχεται σιωπηρά ή ενεργά την ταυτότητα του και προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα στο όνομα μιας πατρίδας. Το χαρακτηριστικό αυτό αποτυπώνεται περισσότερο σε ακροδεξιές πολιτικές οργανώσεις και σε μιλιταριστικά καθεστώτα. Η δεύτερη είναι η κοινή πολιτική συνείδηση που ακολουθείται από όλα τα σύγχρονα εθνικά κράτη και τις κοινωνίες τους. Πρόκειται για την πεποίθηση των πολιτών ότι υποχρεώνονται σε κοινούς νόμους και στοχεύουν σε ένα κοινό σκοπό. Η ατομική και συλλογική ευημερία είναι αυτή που κινεί τα έθνη και δημιουργεί τη ψευδαίσθηση του γένους. Διαιρούμε τα προβλήματα σε ημεδαπά και αλλοδαπά, χωρίς όμως μια σαφή αιτιολόγηση της διαίρεσης.

Όπως και να έχει πάντως, η διατήρηση του status quo των εθνικών κρατών είναι επισφαλής και είναι αναγκασμένα να συγχρονιστούν με τις κοινωνικές και πιο συγκεκριμένα ταξικές ανάγκες. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να γίνει με όρους ανθρωπιστικούς και όχι με όρους παγκοσμιοποίησης και οικονομικών συμφερόντων. Το αίτημα των διεθνών αναγκών για παγκόσμια ευημερία και ισονομία είναι ηχηρό και δύσκολα αγνοείται. Τα πάντα ρη…